مقالات

الزامات و اصول زمستان گذرانی کلنی زنبورعسل

کابوس زمستان گذرانی برای زنبور و زنبورداران

زمستان گذرانی یکی از بزرگترین چالش های صنعت زنبورداری می باشد و سالانه تعداد بسیار زیادی از کندوها در زمستان از بین می روند. البته با رعایت یکسری اصول، زمستان گذرانی خیلی هم کار سختی نیست.

با شروع فصل زمستان و سرد شدن هوا زنبورهای عسل برای گرم نگه داشتن خود یک خوشه تشکیل می دهند. چیزی شبیه به یک مهمانی بزرگ سه ماهه در کندو!!! البته این یک مهمانی ساده هم نیست! سرنوشت کندو به جمعیت کندو، ذخیره غذایی و عوامل دیگر مثل مدیریت زنبوردار بستگی دارد. زنبور های عسل برای زنده و گرم ماندن نیاز به جمعیت قوی، ذخایر فراوان عسل و کندوی سالم دارند. زنبورهای عسل در حالت عادی فقط حدود 6 هفته عمر می کنند، ولی زنبورهای زمستان گذران برای حفظ گرما اصطلاحاً کمی چاق‌تراند و طول عمر بیشتری (4 تا 6 ماه) دارند.

ساختار اجتماعی زنبورهای عسل به طور معمول به سه طبقه ی کارگران که همگی ماده اند، زنبورهای نر و ملکه تقسیم می شود. در زمستان زنبورهای نر از بین می روند و تنها کارگرها و ملکه زنده می مانند. ملکه در گرم ترین بخش در واقع در مرکز خوشه قرار دارد. کارگران  نیز با مصرف عسل و انجام حرکات خاصی خوشه را گرم نگه می دارند. در مرکز خوشه دما می تواند  32 تا 37 درجه سانتیگراد بالا رود اما در سطح خوشه دما حدود 10 درجه سانتی گراد در نوسان است. گاهی اوقات دیده می شود بیرون خوشه یخ زده است ولی خوشه همچنان سالم است. در بیشتر فصل زمستان، زنبورها در کندو می مانند اما زمانی که دمای محیط خارج از کندو بیشتر از 10 درجه سانتی گراد شود، زنبورها برای دفع مدفوع کندو را ترک می کنند.

زمستان گذرانی کلنی زنبورعسل

میلیون ها سال است که زنبورهای عسل  به طور غریزی و استادانه زمستان گذرانی می کنند. اما زنبورهای عسل امروزی دچار تغییراتی شدند و دخالت های انسانی باعث آسیب پذیری آن ها شده است. بنابراین زنبوردار اغلب باید کندوها را به شکلی مدیریت کند تا زنبورها بتوانند زمستان را با موفقیت بگذرانند.

ایران کشوری با چندین اقلیم است و نمی توان برای تمام مناطق فرمول یکسانی نوشت. مثلاً زمستان اردبیل مانند زمستان اهواز نیست و زمستان رشت با زمستان شیراز متفاوت است.

برای ایجاد یک استراتژی موفق زمستان گذرانی، هر زنبوردار باید اقلیم خود را ارزیابی کند که شامل مواردی مانند بارندگی، رطوبت، دما، باد و ساعت‌ها نور خورشید می باشد. اما اقلیم فقط یک پارامتر است و پارامتر های دیگری نظیر قدرت کلنی، شیوع و نوع آفات زمستانی و نوع کندویی که استفاده می شود نیز مهم است.

آماده سازی کندو‌ها برای زمستان گذرانی:

با اینکه می توان  مشکلات پیش آمده در حین زمستان گذارنی را تا حدودی برطرف کرد ولی بهتر است کندوهای خود را به شکلی آماده کنید که این مشکلات به حداقل برسد. در ادامه  برخی از کارهایی که زنبورداران می توانند جهت آماده شدن برای زمستان انجام دهند را فهرست کرده ایم. 

به طور کلی در زمستان تلفات وجود دارد ولی با مدیریت مناسب می توان مقدار تلفات را به زیر 10 درصد کاهش داد. برای آمادگی برای زمستان در فصل پاییز یک دفترچه تهیه کنید و تمام اطلاعات کندو را مثل جمعیت، مقدار ذخیره عسل، بیماری های احتمالی و … در آن یاداشت کنید و با کمک این دفترچه می توانید هرآنچه که کندو نیاز دارد یا کم دارد را تهیه و در اختیار کندو  قرار دهید. فراموش نکنید رمز موفقیت در زمستان آماده کردن کندوها در فصل پاییز می باشد.

آماده سازی کندو ها برای زمستان گذرانی

1. ادغام کلنی های ضعیف:

ابتدا جمعیت کلنی ها را چک کنید و حتما کندوهای ضعیف را ادغام کنید. داشتن یک کلنی سالم در بهار آینده بهتر از دو کلنی مرده است.

2. چک کردن ملکه و تخم ریزی:

وضعیت ملکه و تخم ریزی ملکه را چک کنید در این فصل مقدار کمی تخم ریزی وجود دارد. حتما از وجود ملکه در کندو اطمینان حاصل کنید کندوی بدون ملکه زمستان را رد نخواهد کرد.

3. آفات و بیماری ها:

کندوها را از نظر بیماری ها چک کنید زیرا وجود تعداد زیادی زنبور در فضای خوشه احتمال پخش شدن آفات و بیماری ها را زیاد می کند.

فراموش نکنید فصل پاییز فصل اصلی مبارزه با کنه واروا می باشد. واروا دشمن اصلی کندو ها در کل جهان می باشد و بیش از 50 درصد تلفات زمستان گذرانی بخاطر این آفت است. در نتیجه شمارش کنه را در پاییز انجام دهید و میزان آلودگی به کنه را بسنجید و درمان کنید تا با کندوهای عاری از واروا به سراغ فصل زمستان بروید.

4. فشرده سازی جمعیت:

قاب های اضافی را از کندو خارج کنید و جمعیت را فشرده کنید در ادامه بخشی از فواید فشرده سازی جمعیت را بر میشماریم:

 با فشرده سازی جمعیت کنترل کندو برای زنبورها آسان تر می شود.

 انرژی کمتری برای گرم کردن کندو مورد نیاز می باشد.

 اگر آفتی مثل پروانه موم خوار به زنبور ها حمله کند راحت تر می توانند با آن مبارزه کنند.

 اگر تخم ریزی توسط ملکه انجام شود کنترل دما در این محدوده آسان تر است و احتمال سرما خوردگی لاروها کمتر می شود.

فشرده سازی جمعیت کندو زنبورعسل

5. ذخیره غذایی:

در مناطقی که هوا خیلی سرد است به ازای هر قاب جمعیت 2 تا 2.5 کیلوگرم و در مناطق گرم تر 1 تا 1.5 کیلوگرم عسل در نظر بگیرید. بهتر است که حداقل نصف این عسل، از عسل های تولید شده توسط خود زنبور باشد و در صورت کمبود می توان از تغذیه شربت غلیظ کمک گرفت.

 دقت کنید فاصله عسل تا خوشه کمترین فاصله ممکن باشد. بعد از زمستان کندوهایی را می بینیم که با وجود داشتن عسل کافی به دلیل فاصله زیاد عسل تا خوشه تلف شده اند.

اگر احساس کردید که یک کندو ذخیره غذایی کافی ندارد در یک روز گرم آفتابی درب کندو را باز کرده و به آن غذا بدهید. گاهی اوقات از زنبورداران میشنویم که حدس میزنند بعضی از کندوها گرسنه هستند، اما به دلیل سرمای شدید یا باران مداوم نمی توانند درب کندو را باز کنند  و با رها کردن کندو باعث تلف شدن آن می شوند. اگر زنبورها گرسنه بمانند به زودی خواهند مرد و باز نکردن درب کندو کمکی نخواهد کرد.  اگر کندو خود را باز کنید و به سرعت مقداری غذا اضافه کنید، ممکن است تعدادی زنبور را به دلیل سرما و رطوبت از دست بدهید ولی با دادن غذا شانس بقای کندو را بیشتر می کنید. بهترین کار برای موفقیت در این کار نوشتن یک برنامه دقیق است: من باید چه کار کنم؟ به چه ترتیبی این کارها را انجام بدهم؟ چه تجهیزاتی نیاز دارم؟ اگر پاسخ این سوالات را بدانید و وسایل مورد نیاز  را از قبل آماده کنید اغلب می توانید در کمتر از یک دقیقه درب کندو را باز کنید و کار را انجام دهید  اما حتی اگر بیشتر طول بکشد، وضعیت شما بهتر از زنبورداری است که در این شرایط به دلیل آب و هوا هیچ کاری انجام نمی دهد.

6. استرس های محیطی:

فصل زمستان همراه با بارش برف و باران و بادهای سرد است که این عوامل می تواند باعث ایجاد استرس های محیطی زیادی شود. رطوبت یکی از عواملی است که باعث خسارت فراوانی به کندو ها می شود.

7. عایق بندی کندو:

در مناطق بسیار سرد با عایق بندی کندو می توان به گرم نکه داشتن کندو کمک کرد.

عایق بندی کندوی زنبورعسل

8. خزندگان و جوندگان:

محیط کندو گرم و پر از عسل می باشد بنابراین محیط ایده آلی برای خزندگانی مثل مار و جوندگانی مثل موش می باشد. سعی کنید درب کندو را در حدی تنگ کنید که مانع ورود خزندگان و جوندگان شود. سوراخ های تهویه هم حتما با توری بسته شود تا از ورود آفت های مزاحم جلوگیری شود.

وجود فضله موش در اطراف هر کندو ممکن است نشان دهنده حمله موش به کندو باشد همواره این موارد را در نظر بگیرید.

عایق بندی کندوی زنبورعسل

9. چک کردن کندو در طول زمستان:

بهتر است در طول زمستان هم کندوها را چک کنید البته این به این معنی نیست که درب کندوها را باز کنید چون باز شدن درب کندو به دلیل اختلاف دمایی می تواند شوک شدیدی به کندو وارد کند و کندو را از بین ببرد. البته اگر به هر دلیلی مجبور به باز کردن درب کندو شدید باید در حداقل زمان ممکن باشد. در طول زمستان می توانید کندوها را بدون باز کردن درب آن ها هر هفته چک کنید.  فقط کافی است از کنار آن رد شوید و به نکاتی توجه کنید. می توانید زنبورهای مرده را از جلوی دریچه پرواز جمع کنید و به صدای زنبورها گوش کنید. به دلیل فعالیت زنبورها برای گرم کردن کندو می توانید صدای آن ها را با کمی دقت بشنوید. اگر یک دوربین مادون قرمز دارید می توانید  بررسی کنید خوشه کجاست. اگر زنبورها در پایین کندو قرار بگیرند، یعنی شرایط ایده ال است اما اگر خوشه بالا باشد ممکن است ناشی از گرسنگی باشد بنابراین می توانید کندو را باز کنید و ذخیره غذایی زنبورعسل را چک کنید.

10. استفاده از هیتر برای گرم کردن کندو در زمستان:

استفاده از هیتر چند سالی است که بین برخی زنبورداران طرفدارهایی پیدا کرده است ولی به دلیل برهم زدن فیزیولوژی زنبور توصیه نمی شود. در صورت استفاده از هیتر زنبور ها ممکن است تصور کنند که هوا گرم شده و ملکه شروع به تخم ریزی کند و زنبور ها از کندو خارج شوند. در این حالت هم خطر سرماخوردگی لارو ها وجود دارد هم احتمال دارد به دلیل سرمای هوا زنبورها قادر به برگشت به کندو نباشند. از طرفی با گرم شدن کندو، یخ زدگی های اطراف آب میشود و باعث بالا رفتن رطوبت داخل کندو می شود. رطوبت زیاد باعث تشدید عوامل بیماری زا می شود. اگر جمعیت کندو قوی باشد و ذخیره غذایی هم به حد کافی وجود داشته باشد به این کارها نیازی نیست.

11. تنظیم متابولیسم زنبور با متابولیسم اُپتیمایزر بُن زا بی:

در صورتی که سوخت و ساز بدن زنبور عسل در حالت ایده آل باشد، بهترین عملکرد خود را نشان خواهد. مصرف بن‌زا بی باعث تنظیم متابولیسم زنبور عسل شده و با افزایش تخم ریزی پاییزه جمعیت قوی تری برای زمستان آماده خواهد کرد. از طرفی با افزایش ذخایر بدنی، زنبور قوی تری را برای زمستان آماده خواهد کرد.

با انجام تمام این کارها دیگر خیالتان راحت باشد و بقیه کار را به عهده زنبورها بگذارید؛ شما باید استراحت کنید، به مطالعه زمستانی خود ادامه دهید و اجازه دهید زنبورها کار خود را انجام دهند. در مورد تلفات زمستانی انواع و اقسام آمار ترسناک را می شنوید، اما اگر به گونه ای آماده شوید که با شرایط محلی خود مناسب باشد و به موقع این کار را انجام دهید، می توانید زنبورهای خود را با موفقیت زمستان گذرانی کنید و نتایج عالی کسب کنید.

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *